Tài xế xích lô là nghề có thu nhập thấp nhất trong số những ngành nghề liên quan đến giao thông vận tải ở thành thị. Hầu hết trong số họ là người vô gia cư và hoàn toàn không nhận được sự hỗ trợ nào từ phía chính phủ.
Một buổi trưa nóng ngột ngạt khu vực chợ Bến Thành, Quốc Minh, một tài xế xích lô 56 tuổi, đang nghỉ ngơi để ăn trưa và tránh nóng dưới gốc cây ở công viên 23 tháng 9. Bữa trưa của anh là một ít cơm trắng và một con cá nướng, được đóng gói trong hộp nhựa và mua từ một gánh xe nhỏ gần đó.
Anh đã trả 30.000 ngàn cho bữa trưa của mình, tức là khoảng một phần ba thu nhập của anh sáng nay. Và người bán thức ăn đã cho anh một ly trà đá lạnh miễn phí. Trà lạnh miễn phí có thể là một thức uống vô cùng đơn giản nhưng đối với anh đây là thứ duy nhất giúp anh hạ nhiệt và giải khát trong suốt thời gian còn lại trong ngày. Ngồi trong chiếc xích lô màu xanh của mình, Minh đang dùng bữa trong khi nghe bài hát yêu thích của anh “Sài Gòn đẹp lắm” bằng chiếc điện thoại Nokia đã lỗi thời.
Sau khi kết thúc bữa trưa và chợp mắt một lát, Minh cởi áo sơ mi – một trong ba chiếc duy nhất anh có – và đến một phòng vệ sinh công cộng gần đó để rửa mặt và lau cơ thể. Anh lấy lại tinh thần tỉnh táo trước khi tiếp tục công việc đạp xe khắp trung tâm thành phố và tìm kiếm những người nước ngoài muốn tham quan thành phố trên chiếc xích lô của mình.
Minh từng là nông dân trồng lúa và quê ở Long An, nhưng làm nông một mình không cho phép anh nuôi vợ và năm đứa con. Vì vậy, anh đã khăn gói lên Sài Gòn để làm nghề lái xích lô, và chỉ trở về thăm nhà một hay hai lần một năm.
“Lần đầu tiên tôi đến Sài Gòn để làm tài xế xích lô là vào năm 1994, tôi đã nghe từ những người đã làm tài xế trước đó nói rằng họ có thể kiếm được rất nhiều tiền khi làm tài xế xích lô cho các chủ tư nhân. Tôi đã kiếm được rất nhiều tiền. Có lần tôi chở một nhân viên làm việc cho Liên Hợp Quốc từ Châu Phi đi nhiều giờ trong ngày và anh ta đã trả cho tôi 200 đô la, rất nhiều tiền vào thời điểm đó và vẫn còn giá trị rất nhiều cho đến ngày hôm nay.”
Tuy nhiên, những ngày tươi đẹp không tồn tại quá lâu, khi xe máy và ô tô trở nên phổ biến và xích lô là phương tiện vận chuyển đã lỗi thời. Hôm nay đã giữa tháng và Minh vẫn chưa kiếm đủ 1 triệu. Anh tự hỏi làm thế nào để sẽ sống sót qua tháng này.
Vào một ngày nọ, may mắn thay một người bạn giới thiệu cho anh dịch vụ cho thuê xe xích lô ngắn hạn vào những dịp đặc biệt như lễ lộc, cưới hỏi, sự kiện. Từ đó anh cho thuê xích lô của mình vào những ngày anh muốn nghỉ ngơi không cần làm việc nhưng cũng có được một nguồn thu nhập thêm tuy không đáng kể nhưng cải thiện tài chính của anh rất nhiều.
“Tài xế chúng tôi luôn gặp khó khăn trong việc kiếm tiền. Nhưng nó đặc biệt khó khăn trong nhiều năm qua. Tôi đã từng dựa vào khách du lịch phương Tây nhưng số lượng không còn nhiều như trước đây, và thậm chí họ còn không cho tiền boa.”
Khi màn đêm buông xuống, Minh mệt mỏi và bụng bắt đầu đói. Anh đạp xe đến một nơi bên ngoài cổng chùa ở quận Bình Thạnh . Anh sẽ dành cả đêm nghỉ ngơi ở đây và ngủ trong chiếc xích lô của mình. Anh gia nhập cuộc trò chuyện cùng với những tài xế xích lô khác. Không ai trong số họ có một cuộc sống tốt hơn.
Một số người tụ tập lại để uống rượu và đánh bạc giải khuây, nhưng hầu hết những người còn lại sẽ đi ngủ ngay sau bữa tối. Yên ghế xích lô rất nhỏ, chỉ lớn hơn một chút so với ghế bành, nhưng chúng lại mang đến sự êm ái và giấc ngủ bình yên bất chấp tiếng ồn ào xe cộ đi qua.
Văn Thái, anh đã lái xích lô gần 40 năm, nói rằng anh đã quen với việc ngủ ở đây. Muỗi đốt và mùi hăng hăng bốc lên từ đống rác gần đó dường như chẳng thể làm phiền anh.
“Khi trời mưa, chúng tôi ngủ dưới mái hiên dài của căn nhà phía bên kia đường. Có hôm tôi cảm thấy không thoải mái khi ngủ trong chiếc xích lô, tôi khóa nó và ngủ trên mặt đất.”
Thái đã hơn 50 tuổi và có bảy người con, tất cả đều đã kết hôn. Tuy nhiên, các con anh hầu như không gặp nhau hay hỗ trợ tài chính cho cha mình. Mặc dù sức khỏe kém và đôi chân yếu, Thái vẫn đạp xe hơn 12 tiếng mỗi ngày.
“Một lần, một cơn sốt gần như đã giết chết tôi. May mắn thay có các anh em giúp đỡ, rồi tôi cũng qua được.”
“Nếu mọi thứ không cải thiện trong vài tháng tới, tôi sẽ nghỉ việc và về quê trở lại làm việc trên cánh đồng lúa.”, một anh tài xế khác ngồi kế bên Thái nói. “Đây là một công việc rất khó khăn và tôi hầu như không kiếm được tiền. Tôi đang già đi và tôi lo lắng rằng một ngày nào đó tôi sẽ ngã quỵ và không còn có thể làm bất cứ việc gì để nuôi sống bản thân.”
Một cuộc khảo sát được thực hiện vào năm 2017 có khoảng 300 người lái xích lô, giảm mạnh từ 700 vào năm 2005 và 500 vào năm 2012. Cuộc khảo sát cũng cho thấy 70 phần trăm các tài xế có độ tuổi từ 40 đến 65. Sự thật là các tài xế xích lô thu nhập giảm sút do có nhiều sự lựa chọn phương tiện giao thông hiện đại như Taxi, Grab xe máy v.v…có giá cả phải chăng và khả năng tiếp cận dễ dàng.
Khi bình minh ló dạng, Minh, Thái và những người còn lại thức dậy, rửa mặt tại phòng vệ sinh công cộng và lại sẵn sàng cho một ngày làm việc. Họ đang làm việc hôm nay chỉ để sống vào ngày mai.
“Tôi không đi học và không biết tôi có thể làm gì khác”. Minh nói. “Có lẽ số của tôi sinh ra là nghèo và phải làm việc cả đời, nhưng ít nhất tôi tự hào về những gì tôi đang làm.”
CÁC KHÁCH HÀNG CỦA XÍCH LÔ TOURS
